گرفتن مهریه یکی از حقوق قانونی زنان در ایران است که به محض وقوع عقد نکاح، زن مالک آن می‌شود و می‌تواند هر زمان که بخواهد برای مطالبه مهریه اقدام کند. این فرایند ممکن است برای بسیاری از زنان پیچیده به نظر برسد، به‌ویژه زمانی که با مسائل حقوقی مانند توقیف اموال، دادخواست مهریه یا وصول مهریه مواجه می‌شوند. در این مقاله، به‌طور جامع و با جزئیات کامل به تمام جنبه‌های گرفتن مهریه، از شرایط قانونی و مراحل مختلف تا مدارک مورد نیاز و نکات کلیدی، پرداخته‌ایم. هدف ما این است که با ارائه اطلاعات دقیق و کاربردی، تمام دغدغه‌ها و مشکلات شما در این مسیر را برطرف کنیم و به شما کمک کنیم تا با آگاهی کامل برای مطالبه مهریه اقدام کنید. همچنین، با مشاوره رایگان با وکیل کاویانی، می‌توانید بهترین مسیر حقوقی را انتخاب کنید.
شرایط و حق قانونی زن برای مطالبه مهریه
حق گرفتن مهریه یکی از مهم‌ترین حقوق مالی زنان در قانون مدنی ایران است که در ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی به صراحت به آن اشاره شده است. مهریه به‌عنوان یک تعهد مالی از سوی مرد، در سند ازدواج ثبت می‌شود و زن می‌تواند در هر زمان که بخواهد، آن را مطالبه کند، بدون اینکه نیازی به اثبات دلیل خاصی باشد. این حق حتی در شرایطی که زوجین هنوز زندگی مشترک را آغاز نکرده‌اند یا پس از جدایی، همچنان پابرجاست. اما شرایط و انواع مهریه می‌تواند بر روند وصول مهریه تأثیر بگذارد، و درک این شرایط برای زنان ضروری است تا بتوانند با اطمینان و آگاهی کامل برای گرفتن مهریه اقدام کنند.
مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه
مهریه در ایران به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود: عندالمطالبه و عندالاستطاعه. این دو نوع مهریه تفاوت‌های اساسی در نحوه مطالبه مهریه دارند که باید به‌دقت بررسی شوند.
- مهریه عندالمطالبه: در این نوع مهریه، زن می‌تواند هر زمان که بخواهد، مهریه خود را مطالبه کند، بدون نیاز به اثبات توانایی مالی مرد. به محض مطالبه مهریه، مرد موظف است آن را پرداخت کند. اگر مرد توانایی پرداخت نداشته باشد، زن می‌تواند از طریق دادگاه خانواده یا اجرای ثبت اقدام به توقیف اموال کند. همچنین، تا سقف ۱۱۰ سکه یا معادل ریالی آن، امکان درخواست حکم جلب وجود دارد. این نوع مهریه به زن قدرت بیشتری برای پیگیری حقوق مالی خود می‌دهد، زیرا نیازی به اثبات دارایی‌های مرد نیست.
- مهریه عندالاستطاعه: در این نوع، زن باید توانایی مالی مرد را برای پرداخت مهریه اثبات کند. این کار معمولاً از طریق ارائه مدارک مربوط به اموال منقول (مانند خودرو یا حساب بانکی) و غیرمنقول (مانند ملک) مرد انجام می‌شود. اگر مرد اموالی نداشته باشد، مطالبه مهریه ممکن است با چالش‌هایی همراه باشد، اما همچنان امکان توقیف اموال در آینده یا ممنوع‌الخروج کردن مرد وجود دارد. این نوع مهریه معمولاً برای زوج‌هایی انتخاب می‌شود که می‌خواهند بار مالی مهریه را به توانایی مالی مرد وابسته کنند.
درک نوع مهریه در سند ازدواج، اولین گام برای شروع فرایند گرفتن مهریه است. اگر سند ازدواج شما عندالمطالبه باشد، روند وصول مهریه ساده‌تر خواهد بود، زیرا نیازی به اثبات تمکن مالی مرد نیست. بااین‌حال، حتی در مهریه عندالاستطاعه، ابزارهای حقوقی مانند توقیف اموال یا درخواست از دادگاه خانواده می‌توانند به زن کمک کنند تا به حق خود برسد.
مهریه بعد از طلاق یا در دوران عقد
یکی از سوالات رایج این است که آیا گرفتن مهریه بدون طلاق یا بعد از طلاق امکان‌پذیر است؟ پاسخ مثبت است. مهریه یک حق مالی مستقل است و ارتباطی با وضعیت ازدواج (عقد، زندگی مشترک یا طلاق) ندارد. در ادامه، شرایط مطالبه مهریه در این موقعیت‌ها را بررسی می‌کنیم:
- در دوران عقد: اگر زن و مرد هنوز زندگی مشترک را آغاز نکرده باشند، زن می‌تواند تمام مهریه خود را مطالبه کند، حتی اگر رابطه زناشویی برقرار نشده باشد. در این حالت، اگر مهریه عندالمطالبه باشد، زن می‌تواند از طریق دادگاه خانواده یا اجرای ثبت اقدام کند. همچنین، اگر زن باکره باشد و بخواهد طلاق بگیرد، ممکن است نصف مهریه به او تعلق گیرد، مگر اینکه در سند ازدواج توافق دیگری شده باشد.
- بعد از طلاق: حتی پس از طلاق، چه طلاق رجعی باشد و چه بائن، زن حق مطالبه مهریه را دارد، مگر اینکه در جریان طلاق مهریه خود را بذل (بخشیده) کرده باشد. در طلاق رجعی، زن تا پایان دوره عده همچنان از برخی حقوق مانند نفقه برخوردار است و می‌تواند همزمان برای گرفتن مهریه اقدام کند. در طلاق بائن، مانند طلاق خلع، اگر زن مهریه را بذل کرده باشد، دیگر نمی‌تواند آن را مطالبه کند، اما اگر مهریه بخشیده نشده باشد، امکان وصول مهریه وجود دارد.
این موضوع نشان می‌دهد که گرفتن مهریه در هر مرحله از زندگی زناشویی ممکن است و نیازی به طلاق نیست. این حق قانونی به زن این امکان را می‌دهد که در هر زمان که بخواهد، برای دریافت مهریه خود اقدام کند. همچنین، حتی در مواردی که مرد از پرداخت مهریه خودداری می‌کند، ابزارهای حقوقی مانند توقیف اموال یا حکم جلب می‌توانند به زن کمک کنند تا به حق خود برسد.
مراحل گرفتن مهریه از طریق دادگاه
یکی از روش‌های اصلی گرفتن مهریه، مراجعه به دادگاه خانواده و ارائه دادخواست مهریه است. این روش به‌ویژه زمانی مناسب است که مرد اموال قابل‌توقیفی نداشته باشد یا زن بخواهد از امکان حکم جلب استفاده کند. در ادامه، مراحل گرفتن مهریه از طریق دادگاه را به‌صورت گام‌به‌گام توضیح می‌دهیم تا هیچ ابهامی برای شما باقی نماند.
ثبت دادخواست مطالبه مهریه
اولین قدم برای گرفتن مهریه از طریق دادگاه، تنظیم و ثبت دادخواست مهریه است. این دادخواست باید در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت شود. برای این کار، زن یا وکیل او باید اطلاعات زیر را ارائه دهد:
- مشخصات زوجه و زوج (نام، نام خانوادگی، کد ملی، آدرس دقیق)
- میزان مهریه مورد مطالبه (می‌تواند کل مهریه یا بخشی از آن باشد)
- کپی مصدق عقدنامه یا رونوشت آن
- درخواست صدور قرار تأمین خواسته برای توقیف اموال (در صورت نیاز)
هزینه دادرسی دادخواست مهریه معمولاً ۳.۵ درصد ارزش مهریه است که بر اساس نرخ روز سکه یا معادل ریالی آن محاسبه می‌شود. اگر زن توانایی پرداخت این هزینه را نداشته باشد، می‌تواند همزمان با دادخواست، درخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را ارائه کند. این موضوع باعث می‌شود که هزینه‌ها به‌صورت موقت از دوش زن برداشته شود و پس از صدور حکم، از مرد دریافت گردد. همچنین، در صورتی که زن بخواهد از توقیف اموال استفاده کند، باید اموال مشخصی از مرد (مانند حساب بانکی، خودرو یا ملک) را معرفی کند تا دادگاه قرار تأمین صادر کند.
روند رسیدگی در دادگاه خانواده
پس از ثبت دادخواست مهریه، پرونده به دادگاه خانواده ارجاع داده می‌شود. اگر ارزش مهریه کمتر از ۲۰ میلیون تومان باشد، پرونده به شورای حل اختلاف ارجاع می‌شود. در غیر این صورت، دادگاه خانواده صالح به رسیدگی است. مراحل رسیدگی به شرح زیر است:
- تعیین وقت دادرسی: دادگاه زمانی برای رسیدگی تعیین می‌کند و طرفین (زوج و زوجه) از طریق سامانه ثنا مطلع می‌شوند. این سامانه به شما امکان می‌دهد تا از وضعیت پرونده خود به‌صورت آنلاین مطلع شوید.
- جلسه دادگاه: در جلسه دادگاه، قاضی به بررسی اسناد و مدارک، از جمله عقدنامه و میزان مهریه مطالبه‌شده، می‌پردازد. اگر مرد ادعای اعسار (عدم توانایی مالی) داشته باشد، باید دادخواست اعسار ارائه دهد. این ادعا معمولاً با استعلام از نهادهای مربوطه (مانند بانک‌ها و اداره ثبت) بررسی می‌شود.
- صدور رأی اولیه: پس از بررسی، قاضی رأی اولیه را صادر می‌کند که ممکن است شامل محکومیت مرد به پرداخت مهریه یا قسط‌بندی آن باشد. این رأی معمولاً ظرف چند هفته صادر می‌شود، اما ممکن است به دلیل شلوغی دادگاه‌ها کمی زمان‌بر باشد.
صدور رأی قطعی و اجراییه
پس از صدور رأی اولیه، اگر مرد ظرف ۲۰ روز اعتراض نکند یا اعتراض او رد شود، رأی قطعی می‌شود. در این مرحله، زوجه می‌تواند درخواست صدور اجراییه کند. اجراییه به مرد ابلاغ می‌شود و او ۳۰ روز فرصت دارد تا مهریه را پرداخت کند. در غیر این صورت، زن می‌تواند از طریق توقیف اموال یا درخواست حکم جلب (تا سقف ۱۱۰ سکه) اقدام کند.
وصول مهریه از طریق دادگاه معمولاً زمان‌برتر از اجرای ثبت است، اما امکان استفاده از ابزارهای قانونی مانند حکم جلب، این روش را برای مواردی که مرد اموال قابل‌توقیفی ندارد، مناسب‌تر می‌کند. همچنین، اگر مرد اموال خود را مخفی کرده باشد، وکیل می‌تواند از طریق استعلام‌های قضایی اموال را شناسایی کند.
مراحل گرفتن مهریه از طریق اجرای ثبت
روش دیگر گرفتن مهریه، مراجعه به اجرای ثبت است. این روش معمولاً سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر است، به‌ویژه اگر مرد اموال قابل‌توقیفی داشته باشد. اجرای ثبت به دلیل عدم نیاز به جلسات دادرسی، گزینه‌ای مناسب برای زنانی است که می‌خواهند در کوتاه‌ترین زمان ممکن به مهریه خود برسند.
مهریه سند رسمی دارد؟
برای مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، مهریه باید در سند ازدواج رسمی ثبت شده باشد. سند ازدواج به‌عنوان یک سند رسمی، قابلیت اجرایی دارد و نیازی به رأی دادگاه نیست. اگر ازدواج موقت باشد و در دفترخانه ثبت نشده باشد، گرفتن مهریه تنها از طریق دادگاه خانواده ممکن است. بنابراین، بررسی وضعیت سند ازدواج اولین گام برای انتخاب این روش است.
درخواست اجرای مهریه در دفترخانه
اولین گام، مراجعه به دفترخانه‌ای است که عقد در آن ثبت شده است. زوجه یا وکیل او باید درخواست کتبی برای صدور اجراییه ارائه دهد. این درخواست شامل موارد زیر است:
- مشخصات زوجه و زوج
- میزان مهریه مورد مطالبه (کل یا بخشی از مهریه)
- کپی عقدنامه و مدارک شناسایی
دفترخانه پس از بررسی، اجراییه را صادر و به اجرای ثبت محل ارسال می‌کند. این فرایند معمولاً ظرف چند روز انجام می‌شود و نیازی به حضور در دادگاه ندارد.
توقیف اموال از طریق اجرای ثبت
پس از صدور اجراییه، اجرای ثبت استعلام‌هایی از نهادهای مربوطه (مانند بانک مرکزی، اداره راهور، و اداره ثبت اسناد) انجام می‌دهد تا اموال منقول و غیرمنقول مرد را شناسایی کند. در صورت وجود اموال، این اموال توقیف می‌شوند و زوج ۱۰ روز فرصت دارد تا مهریه را پرداخت کند. اگر پرداخت انجام نشود، اموال توقیف‌شده به مزایده گذاشته می‌شود و مهریه از محل فروش آن‌ها پرداخت می‌گردد.
اگر اجرای ثبت ظرف دو ماه نتواند اموال را شناسایی کند یا ظرف شش ماه مهریه را وصول نکند، زوجه می‌تواند با دریافت گواهی از اجرای ثبت، به دادگاه خانواده مراجعه کند. این گواهی به زن اجازه می‌دهد تا از ابزارهای قضایی مانند حکم جلب استفاده کند.
تفاوت مطالبه مهریه از طریق دادگاه و ثبت
انتخاب بین دادگاه خانواده و اجرای ثبت برای گرفتن مهریه بستگی به شرایط زوجه، نوع مهریه، و وضعیت مالی زوج دارد. در ادامه، تفاوت‌های این دو روش را با جزئیات بیشتری بررسی می‌کنیم.
کدام روش سریع‌تر است؟
- اجرای ثبت: این روش به دلیل عدم نیاز به جلسات دادرسی، معمولاً سریع‌تر است. به محض صدور اجراییه، عملیات توقیف اموال آغاز می‌شود. این روش برای مواردی که مرد اموال قابل‌توقیفی دارد، بسیار کارآمد است و ممکن است ظرف چند هفته به نتیجه برسد.
- دادگاه خانواده: این روش زمان‌برتر است، زیرا نیاز به تعیین وقت دادرسی، برگزاری جلسات، و صدور رأی دارد. بسته به شلوغی دادگاه، این فرایند ممکن است چندین ماه طول بکشد. بااین‌حال، اگر مرد اموال نداشته باشد، امکان درخواست حکم جلب (تا ۱۱۰ سکه) وجود دارد که در اجرای ثبت ممکن نیست.
هزینه‌های هر روش
- اجرای ثبت: هزینه این روش معمولاً یک بیستم ارزش مهریه است که از مرد دریافت می‌شود. این روش برای زوجه کم‌هزینه‌تر است و نیازی به پرداخت هزینه‌های سنگین دادرسی ندارد.
- دادگاه خانواده: هزینه دادرسی ۳.۵ درصد ارزش مهریه است که می‌تواند مبلغ قابل‌توجهی باشد، به‌ویژه اگر مهریه شامل تعداد زیادی سکه یا اموال با ارزش بالا باشد. اگر زوجه توانایی پرداخت نداشته باشد، می‌تواند درخواست اعسار کند تا این هزینه‌ها از مرد دریافت شود.
احتمال موفقیت
- اجرای ثبت: اگر مرد اموال قابل‌توقیفی داشته باشد، احتمال وصول مهریه بالاست. اما اگر اموالی شناسایی نشود، زوجه باید به دادگاه خانواده مراجعه کند. این روش برای مواردی که مرد اموال مشخصی مانند ملک یا حساب بانکی دارد، بسیار مؤثر است.
- دادگاه خانواده: این روش برای مواردی که مرد اموال ندارد یا مهریه عندالاستطاعه است، مناسب‌تر است، زیرا امکان صدور حکم جلب یا قسط‌بندی مهریه وجود دارد. همچنین، دادگاه می‌تواند از طریق استعلام‌های قضایی، اموال مخفی‌شده را شناسایی کند.
مدارک لازم برای گرفتن مهریه
برای شروع فرایند گرفتن مهریه، چه از طریق دادگاه خانواده و چه اجرای ثبت، ارائه مدارک زیر ضروری است. تهیه این مدارک به‌صورت کامل و دقیق، از تأخیر در فرایند جلوگیری می‌کند.
مدارک شناسایی
- کپی کارت ملی و شناسنامه زوجه
- کپی کارت ملی و شناسنامه زوج (در صورت دسترسی)
- در صورت عدم دسترسی به مدارک زوج، وکیل می‌تواند از طریق استعلام کد ملی، اطلاعات لازم را به دست آورد.
عقدنامه یا رونوشت آن
عقدنامه اصلی‌ترین سند برای مطالبه مهریه است. این سند باید شامل جزئیات مهریه (مانند تعداد سکه، اموال منقول یا غیرمنقول) باشد. اگر عقدنامه در دسترس نیست، می‌توانید از دفترخانه محل عقد، رونوشت آن را دریافت کنید. در مواردی که ازدواج موقت است، ارائه مدارک ثبت‌شده در دفترخانه ضروری است.
درخواست توقیف اموال
برای جلوگیری از انتقال اموال توسط زوج، زوجه می‌تواند درخواست توقیف اموال را در دادخواست مهریه یا در اجرای ثبت ارائه دهد. این درخواست می‌تواند شامل اموال منقول (مانند خودرو و حساب بانکی) و غیرمنقول (مانند ملک) باشد. ارائه اطلاعات دقیق مانند شماره پلاک خودرو یا شماره حساب بانکی می‌تواند روند توقیف اموال را تسریع کند.
آیا می‌توان مهریه را قسط‌بندی کرد؟
یکی از دغدغه‌های رایج در فرایند گرفتن مهریه، توانایی مالی مرد برای پرداخت مهریه است. اگر مرد نتواند مهریه را به‌صورت یکجا پرداخت کند، امکان قسط‌بندی وجود دارد که می‌تواند به نفع هر دو طرف باشد.
در صورت اعسار مرد
اگر مرد ادعای اعسار (عدم توانایی مالی) داشته باشد، می‌تواند ظرف ۳۰ روز پس از ابلاغ اجراییه، دادخواست اعسار به دادگاه خانواده ارائه دهد. در این صورت:
- دادگاه وضعیت مالی مرد را بررسی می‌کند (از طریق استعلام از بانک‌ها، اداره ثبت، و غیره).
- اگر اعسار مرد اثبات شود، مهریه به‌صورت اقساطی تعیین می‌شود. این اقساط معمولاً شامل یک پیش‌پرداخت و مبالغ ماهانه است.
- در صورت عدم پرداخت اقساط، زوجه می‌تواند درخواست حکم جلب کند (تا سقف ۱۱۰ سکه).
نحوه تقسیط مهریه و آثار آن
تقسیط مهریه معمولاً شامل یک پیش‌پرداخت و اقساط ماهانه است که بر اساس درآمد و دارایی‌های مرد تعیین می‌شود. اگر مرد اقساط را پرداخت نکند، زوجه می‌تواند از طریق دادگاه خانواده درخواست اجرای حکم کند. همچنین، در صورت بهبود وضعیت مالی مرد، زوجه می‌تواند درخواست تعدیل اقساط را بدهد تا مبلغ اقساط افزایش یابد. این روش به زن امکان می‌دهد تا حتی در صورت عدم توانایی مالی مرد، به‌تدریج به مهریه خود برسد.
جمع‌بندی
گرفتن مهریه یک حق قانونی برای زنان است که می‌توانند از طریق دادگاه خانواده یا اجرای ثبت آن را مطالبه کنند. انتخاب روش مناسب بستگی به شرایط زوجه، نوع مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه)، و وضعیت مالی زوج دارد. اجرای ثبت برای مواردی که مرد اموال قابل‌توقیفی دارد، سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر است، درحالی‌که دادگاه خانواده امکان استفاده از ابزارهایی مانند حکم جلب را فراهم می‌کند. با ارائه مدارک لازم و آگاهی از مراحل قانونی، زوجه می‌تواند به‌راحتی به حق خود دست یابد.
برای موفقیت در فرایند مطالبه مهریه، توصیه می‌شود با یک وکیل متخصص مشورت کنید تا از پیچیدگی‌های حقوقی جلوگیری شود و حقوق شما به‌طور کامل حفظ گردد. مشاوره با وکیل کاویانی می‌تواند به شما کمک کند تا بهترین مسیر را انتخاب کنید و از اتلاف وقت و هزینه جلوگیری شود.
سوالات متداول
1- اگر مرد اموالی نداشته باشد، زن چطور مهریه بگیرد؟
اگر مرد اموالی برای توقیف اموال نداشته باشد، زوجه می‌تواند از طریق اجرای ثبت او را ممنوع‌الخروج کند یا از دادگاه خانواده درخواست حکم جلب (تا سقف ۱۱۰ سکه) کند. همچنین، اگر مرد در آینده اموالی به دست آورد، زوجه می‌تواند برای وصول مهریه اقدام کند.
2- گرفتن مهریه بدون طلاق ممکن است؟
بله، گرفتن مهریه نیازی به طلاق ندارد. زن می‌تواند در هر زمان، حتی در دوران عقد یا زندگی مشترک، برای مطالبه مهریه اقدام کند.
3- مهریه بالای ۱۱۰ سکه چگونه دریافت می‌شود؟
برای مهریه بالای ۱۱۰ سکه، زوجه باید اموال مرد را برای توقیف اموال معرفی کند. امکان صدور حکم جلب یا ممنوع‌الخروجی برای مبلغ بیش از ۱۱۰ سکه وجود ندارد، مگر اینکه توانایی مالی مرد اثبات شود.
4- آیا می‌توان قبل از طلاق مهریه را گرفت؟
بله، گرفتن مهریه یک حق مستقل است و نیازی به طلاق ندارد. زن می‌تواند در هر زمان، چه قبل و چه بعد از طلاق، برای مطالبه مهریه اقدام کند.
